Klucz do odbioru dźwiękowej ekspresji

 

 

    Czy do słuchania muzyki konieczne jest gruntowne wykształcenie, a może wystarczy wrodzona wrażliwość? Wykład ma na celu:

 

1) wyjaśnienie, na czym polega percepcja języka muzycznego;

 

2) dostarczenie słuchaczom „klucza” niezbędnego do odbioru muzycznej kompozycji.

 

Wykład został wygłoszony 1 grudnia 2014 roku w Zakładzie Estetyki na Uniwersytecie Śląskim w Katowicach.

 

 

Johann Sebastian Bach

 

Wykład poświęcony twórczości Johanna Sebastiana Bacha

widzianej oczyma muzyka i teologa

Plakat (plik PDF)

 

Zaświadczenie

 

 

 

Percepcja języka muzyki baroku na przykładzie

 

Pasji według św. Jana Johanna Sebastiana Bacha

 

 

Wykład obejmuje nastepujacą problematykę:

 

- kontekst powstania Pasji, zachowane manuskrypty różnych wersji, współczesne wydania partyturowe;

 

- analizę retoryczno-muzyczną kilku fragmentów w oparciu o XVII- i XVIII-wieczne traktaty muzyczne oraz sposób wykonywania dziełaz uwzględnieniem dawnych praktyk wykonawczych;

 

- zarys teologii protestanckiej, bez której właściwy odbiór, nawet tak uniwersalnego dzieła, jakim jest muzyczna pasja, jest dość ograniczony;

 

- Biblię z biblioteki Bacha, z zachowanymi własnoręcznymi podkreśleniami i zapiskami mistrza, które znajdują szczególne odzwierciedlenie w warstwie muzycznej na kartach partytury.

Wykład został wygłoszony na zaproszenie Filharmonii Opolskiej 24 marca 2017 roku.

 

 

 

Bach – Calovius. Słowa Biblii w muzycznej „ars oratoria”

 

 

    Wykład ma na celu zapoznanie z najważniejszymi cechami języka muzyki baroku. Ukazuje związki między teologią a muzyką w kompozycjach J. S. Bacha, dla którego Słowo Biblii stanowiło największą inspirację. 

 

 

1) wykład (ok. 60 min.) wzbogacony środkami multimedialnymi, czyli pokazem slajdów oraz odtwarzaniem nagrań muzycznych (fragmentów analizowanych utworów).

2) koncert wykonany przez chór czterogłosowy i solistkę (sopran), któremu towarzyszą instrumenty: pozytyw i viola da gamba. Pomiędzy utworami wokalnymi wplatane są utwory instrumentalne.

 

Istnieje także możliwość wygłoszenia samego wykładu z multimediami.

 

    Dla zapoznania się z problematyką wykładu zamieszczam jego początkowy fragment, który wygłosiłem 10 maja 2012 roku na Festiwalu Nauki w Krakowie:

 

    [...] Motto tegorocznego Festiwalu Nauki brzmi: Teoria – Poznanie – Doświadczenie. Mój wykład połączony z koncertem będzie obejmował wszystkie te trzy aspekty w odniesieniu do teologii i muzyki. W obszarze teorii przedstawię zarys teologii protestanckiej w czasach Bacha, następnie bibliotekę teologiczną kompozytora, a także najważniejsze źródło z punktu widzenia prowadzonych przeze mnie badań, czyli Biblię Marcina Lutra w redakcji Abrahama Caloviusa zwaną Biblią Caloviusa. W obszarze poznania ukażę transpozycję treści biblijnej na język muzyczny, natomiast w obszarze doświadczenia zaproszę Państwa do wysłuchania kilku utworów skomponowanych przez J. S. Bacha, w których idea przenikania warstw teologii i muzyki jest szczególnie wyrazista. Jednak jej zrozumienie byłoby z pewnością niepełne, gdyby ograniczało się wyłącznie do czysto intelektualnego pojmowania języka muzycznego epoki baroku z pominięciem tego, co najistotniejsze, a więc jego doświadczenia w akcie słuchania i przeżywania muzyki.

 

 

    Teologia protestancka w czasach Bacha

 

    Zazwyczaj osoba J. S. Bacha przedstawiana jest w refleksji muzykologicznej wyłącznie przez pryzmat jego twórczości. Proponuję dzisiaj Państwu spojrzeć na tego kompozytora i jego dzieła także z pozycji uprawianej przez niego teologii. Przedstawienie kondycji niemieckiego protestantyzmu na przełomie XVII i XVIII wieku ma kluczowe znaczenie dla zrozumienia postawy religijnej lipskiego kantora, ponieważ to właśnie pod wpływem ówczesnej teologii luterańskiej kształtowała się jego wiara, znajdująca odzwierciedlenie w jego twórczości.

    Za życia Bacha (1685–1750) protestantyzm podlegał pewnej transformacji związanej z narastającymi wieloletnimi sporami pomiędzy wyznawcami luterańskiej ortodoksji a rozwijającym się coraz bardziej nurtem odnowy religijnej zwanym – pietyzmem. Wyłonienie się tego nowego prądu było procesem wieloletnim, poprzedzonym próbami doskonalenia zasad zapoczątkowanych przez Marcina Lutra. W XVI i XVII wieku toczyły się w Europie walki pomiędzy zwolennikami reformacji a katolikami, które przybierały charakter wojen domowych, osiągając międzynarodowy zasięg (mam tutaj na myśli przede wszystkim wojnę trzydziestoletnią 1618–1648). Te burzliwe czasy miały znaczny wpływ na kryzys wiary, któremu trudno było zapobiec, ponieważ przemiany myśli teologicznej zaznaczone przez czołowych przedstawicieli ortodoksji luterańskiej (np. Leonharda Hüttera, Abrahama Caloviusa) doprowadziły w konsekwencji do skostniałego dogmatyzmu, wcielanego w życie z bezwzględną stanowczością[1]. W rezultacie udział wiernych w nabożeństwach ograniczał się do faktu uczestniczenia w nich, ponieważ to, co głosili pastorzy, zamiast pobudzać do czynu chrześcijańskiego miało zazwyczaj czysto intelektualny czy normatywny charakter[2], zgodny z tzw. „czystą nauką” opartą na księgach symbolicznych[3]. Sfera moralności była zatem zaniedbywana tak pod względem teoretycznym, jak i praktycznym, w wyniku czego teologia ortodoksji coraz bardziej dystansowała się wobec problemów zwykłych ludzi, a oni oddalali się od wspólnoty Kościoła. Z dzisiejszej perspektywy można powiedzieć, że wierzący zamiast otrzymywać zachętę do postępowania zgodnie z obowiązującą nauką, dostawali w zasadzie przeintelektualizowane wskazówki ujęte w górnolotne słowa[4]. [...].

 

dr M. Skrukwa

 

Festiwal Nauki Kraków 2012 - plakat z wykładu i koncertu (plik PDF)

 

Festiwal Nauki Kraków 2012 - program wykładu i koncertu (plik PDF)

 

List polecający (plik PDF)

 

 

 

Spotkanie z muzyką dawną

 

    Konspekt:

 

1) Zapoznanie z terminami dotyczącymi określenia muzyka dawna, ramy czasowe.

2) Barok kwintesencją wypowiedzi retorycznej. Specyfika barokowego języka muzycznego.

3) Krystalizacja kluczowych form: oratorium i kantata.

4) Instrumentarium. Charakterystyka podstawowych instrumentów muzycznych, prezentacja i gra na instrumencie historycznym - violi da gamba. Uwrażliwienie na dźwięk dawnych instrumentów.

5) Główne style i ich przedstawiciele w XVII i XVIII w:

- styl niemiecki, Johann Sebastian Bach (1685–1750), istotne szczegóły z jego biografii. Zapoznanie z rękopisem Pasji według św. Mateusza, wspólne oglądanie kopii manuskryptu. Przykład muzyczny oraz jego krótka analiza muzykologiczna.

- styl francuski, Jean-Baptiste Lully (1633–1687). Przykład muzyczny oraz jego krótka analiza muzykologiczna

- styl włoski, Claudio Monteverdi (1567–1643), Giacomo Carissimi (1605–1674), Antonio Vivaldi (1678–1742). Przykład muzyczny oraz jego krótka analiza muzykologiczna.

- styl angielski, Henry Purcell (1659–1695). Przykład muzyczny oraz jego krótka analiza muzykologiczna.

6) Podsumowanie.

 

 

 

Ornamentacja w muzyce XVIII wieku

 

(w oparciu o traktaty z XVII i XVIII-wieku)

 

 

 

„Passio Christi” w muzyce. Relacja słowo–dźwięk na przykładzie

 

polskiej XVIII-wiecznej twórczości pasyjnej

   

 

 

 

    Wykład (ok. 60 min.) wzbogacony środkami multimedialnymi, czyli pokazem slajdów oraz odtwarzaniem nagrań muzycznych (fragmentów analizowanych utworów).

 

Publikacja artykułu (plik PDF)

 

Plan konferencji naukowej, na której wygłoszony został wyżej prezentowany wykład (plik PDF)

 

 

 

 

Inspiracje biblijne w twórczości Krzysztofa Pendereckiego

 

(Na pograniczu teologii i muzyki)

 

 

 

Wykład wygłoszony na I Międzynarodowej Konferencji Naukowej

„Biblia w literaturze i sztuce polskiej oraz ukraińskiej XX i XXI wieku"

Akademia Ignatianum w Krakowie, 21 IV 2016 r.

 

W przygotowaniu publikacja artykułu

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Przestrzeń słowa – refleksje nad twórczością literacką Karola Wojtyły

 

 

    Wykład wprowadzający w kontekst twórczości literackiej Karola Wojtyły. Ukazuje fenomen osoby Jana Pawła II, kapłana i artysty, który pozostawił wyjątkową spuściznę poetycką i dramatyczną. Analiza wybranych dzieł np. Myśląc Ojczyzna, Stanisław.

 

    Po wykładzie może nastąpić prezentacja fragmentów poezji i dramatów Karola Wojtyły z adekwatną nastrojowo oprawą muzyczną. Teksty recytuje aktorka Magdalena Markiewcz. Warstwę muzyczną przygotował i wykonuje na violi da gamba Marek Skrukwa. 

 

MEDYTACJE SŁOWNO-MUZYCZNE.pdf

 

Medytacje z Janem Pawłem II - Łagiewniki.pdf

 

Medytacje z Janem Pawłem II.pdf

 

Medytacje z Janem Pawłem II. Zaświadczenie.pdf

 

 

 

 

 

Bossuet – theatrum duchowości francuskiej XVII wieku

 

 

    Prezentacja genezy i organizacji dworu Ludwika XIV. Przedstawienie duchowości francuskiej czasów Króla Słońce oraz jej wpływu na takie dziedziny sztuki, jak: teatr (Molier), muzyka (M. Marais), malarstwo (H. Rigaud), a także retoryka (J. B. Bossuet) - która wówczas uważana była za jedną ze sztuk.

 

 

 

Jacques-Bénigne Bossuet (1627-1704)

 

 

Méditation sur la brièveté de la vie et le néant de l'homme

 

("Rozważania nad krótkością życia i nicością człowieka")

 

 

    Na wykład składają się analiza i prezentacja tekstu francuskiego oraz jego pierwszy w Polsce przekład na język polski (tłum. Izabela Szymańska-Skrukwa, Marek Skrukwa), ponadto zapoznanie słuchaczy z myślą XVII-wiecznej duchowości francuskiej i oratorski sposób wygłaszania kazań w XVII wieku.

 

 

 

Do wygłoszenia wykładów  wymagane są: rzutnik, ekran oraz sprzęt nagłośnieniowy

 

 

    Zajmuję się także następującymi tematami:

 

Bach jako egzegeta biblijny (albo Bach – teolog)

 

Teologia protestancka w czasach Bacha

 

Pietyzm

 

Reformacja i kontrreformacja w muzyce

 

Duchowość francuska czasów Ludwika XIV - Bossuet

 

Passio Christi w muzyce

 

Retoryka muzyki baroku – teoria i praktyka

 

Muzyczne style epoki baroku

 

Analiza traktatów historycznych dotyczących praktyk wykonawczych muzyki dawnej

 

Oratorium & Requiem